Міндоўг – стваральнік беларуска-літоўскай дзяржавы, першы князь Вялікага Княства Літоўскага, а таксама першы і адзіны яго кароль. У жорсткім ХІІІ стагоддзі ён выбіраў вайну замест дыпламатыі, а да мэтаў сваіх ішоў любымі спосабамі. Тэкст чытае Андрусь Такінданг. Звестак пра самога князя няма Паводле адной з версій, ён быў нашчадкам полацкіх князёў, Рагвалодавічаў; паводле другой – адным са “старэйшых” князёў Літвы, сынам нейкага “вялікага караля”. Асобная тэма для спрэчак – першыя гады княжання Міндоўга ў Наваградку […]

Усе ведаюць, што крыж Ефрасінні Полацкай зрабіў Лазар Богша. Але што вядома пра самога майстра? Распавядаем пра самага знакамітага ювеліра за ўсю гісторыю Беларусі. Тэксты чытае Андрусь Такінданг. Меў два імя Богша – гэта не прозвішча і нават не мянушка. У 12 стагоддзі звычайнай практыкай было насіць два імені: адно – афіцыйнае, якое чалавек атрымліваў пры хрышчэнні; другое – імя хатняе, будзённае, часам паганскае. Богша – скарот ад імя Багуслаў. Лазар – хрысціянскае імя, атрыманае […]

Палута Бадунова – адзіная жанчына сярод тых, хто падпісваў Устаўныя граматы Беларускай Народнай Рэспублікі ў 1918 годзе. Настаўніца. Рэвалюцыянерка. Ахвяра бальшавіцкага тэрору, расстраляная па сфабрыкаванай справе. Тэкст чытае Наста Карнацкая Настаўніца стала палітыкам Усё жыццё Бадунова верыла ў тры рэчы: незалежнасць Беларусі, нацыянальнае самавызначэнне і дэмакратыю. Яна восем гадоў працавала настаўніцай на Гомельшчыне, а потым паехала ў Петраград. Час Першай сусветнай вайны, час рэвалюцый!.. Бадунова трапіла ў палітычны асяродак – і жыццё ейнае змянілася назаўжды. […]

Трыццаць тры гады Алена Аладава ўзначальвала мастацкі музей Беларусі. Раз’язджала па ўсім Савецкім саюзе з чамаданам грошай, вяла перамовы з калекцыянерамі. Дзякуючы ёй Бялыніцкі-Біруля – беларускі жывапісец. І дзякуючы ёй мы бачым работы Хруцкага, Жукоўскага, Рэпіна, Айвазоўскага… Тэкст чытае Наста Карнацкая Згубіла даваенную калекцыю Алена Аладава працавала над стварэннем Дзяржаўнай галерэі БССР з 1937 года. У калекцыі было 2711 работ, калі пачалася вайна. Супрацоўнікі спрабавалі ўратаваць самае каштоўнае: палотны вынялі з рам і паклалі ў […]

Яе называлі “сінявокай Кармэн” і легендай беларускай оперы. Менавіта яна першай спявала “Бывайце здаровы” – перад першымі ж людзьмі краіны. У складзе франтавых канцэртных брыгад прайшла ўсю вайну – ад разбуранага Мінска да Рэйхстага. Зорка сусветнай велічыні, якая ўсё жыццё пражыла на адну зарплату, – Ларыса Александроўская. Тэкст чытае Андрусь Такінданг Ад царкоўнага хору да Кармэн Ларыса Александроўская нарадзілася ў 1902 годзе. Яна заспела абедзве сусветныя вайны, грамадзянскую вайну і дзве рэвалюцыі. Маленькая Ларыса пачынала […]

Без яго немагчыма ўявіць літаратуру 1920-х гадоў. Уладзімір Дубоўка быў рухавіком літаб’яднання “Маладняк”, утварыў “Узвышша”, рэфармаваў беларускі алфавіт. “Найкращий бузотёр” называлі яго ва Украіне. Купала ставіў яго талент вышэй за свой. За верш пра перадзел Беларусі Уладзіміра Дубоўку арыштавалі, выслалі ў Сібір, а потым – у лагер. Выгнанне доўжылася 27 гадоў. Уладзімір Дубоўка ў серыі “Знакамітыя беларусы”: Тэкст чытае Андрусь Такінданг Рэфарматар мовы Уладзімір Дубоўка ўвёў у беларускую мову шэраг слоў: водар, дойлід, знічка, апантаны, […]

Пётр Машэраў пятнаццаць гадоў быў Першым сакратаром Камуністычнай партыі Беларусі. У памяці народа ён застаўся як чалавек абаяльны, інтэлігентны і пры гэтым – свойскі. Але гісторыя нагадвае пра іншае: меліярацыю Палесся, русіфікацыю, знос старой Нямігі ў Менску… Так і кіраваў краінай – да трагічнага кастрычніцкага дня 1980 года. Французскае прозвішча? Легенда пра род Машэравых бярэ пачатак ад вайны 1812 года, калі ў беларускай вёсцы асеў французкі салдат па прозвішчы Машэро. Легенда праўдападобная: такім чынам на […]

Шляхціц Казімір Лышчынскі, родам з-пад Брэста, пайшоў супраць царквы ў эпоху Контррэфармацыі. Мысляр і вальнадумец, ён наважыўся разважаць пра тое, што бога прыдумаў чалавек. Такое царква не магла сцярпець. Пасля страшных катаванняў Казімір Лышчынскі быў забіты. Ваяваў як крылаты гусар Па вучобе ў Брэсцкім езуіцкім калегіуме малады нашчадак роду Корчакаў браў удзел у маскоўскай, шведскай і турэцкай вайсковых кампаніях. Казімір ваяваў у шэрагах славутых “крылатых гусараў” – элітнай конніцы Рэчы Паспалітай. Аднак прага да ведаў […]

Ужо ў пяць гадоў яна выдатна грала на піяніна, у восем – давала канцэрты, у адзінаццаць – выдала ўласны нотны збор. Каміла Марцінкевіч – кампазітарка, спявачка, бунтарка – і, урэшце рэшт, дачка Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча. Самае галоўнае пра Камілу Марцінкевіч у праекце “Знакамітыя беларусы”: Мела вялікі музычны талент Ейным настаўнікам быў славуты Дамінік Стафановіч, які ў свой час навучаў яшчэ Станіслава Манюшку. У восем гадоў Каміла давала фартэпіянныя канцэрты ў Вільні, Варшаве, Кіеве. Выдала ноты фартэпіянных […]

Мастачка-вандроўніца, чые фантазіі расквечвалі суровы побыт людзей. Яна хадзіла па вёсках Случчыны і малявала дываны – з ільвамі, жырафамі, райскімі птушкамі… Жыццё Алены Кіш абарвалася ў 1949 годзе – яна скончыла з сабой, утапіўшыся ў рацэ. Геній наіўнага мастацтва Алена Кіш – у новай серыі праекта “Знакамітыя беларусы”: Чаму менавіта дываны? Маляваныя дываны з’явіліся ў Беларусі ў 1920-я гады. Іх часта замаўлялі як падарункі на вяселлі ды іншыя святы. Быў попыт – з’явілася прапанова: мастакі-самавучкі […]