“Суцін – гэта навальніца, стыхія, ураган. Гэта новы тып мастака, які зрывае скуру з прадметаў, выварочвае вонкі не заўсёды прыстойнае чалавечае нутро”, – сказаў пісьменнік Ілья Эрэнбург пра Хаіма Суціна. Біёграфы Суціна стварылі міф пра беднага геніяльнага хлопца з вёскі, пра “вар’ята са Смілавічаў”. Але праўда больш празаічная. Глядзіце гісторыю цалкам: Бацька Хаіма Суціна не быў жабраком-цыравальшчыкам. Ён быў паважаным краўцом жаночага адзення і жыў у цэнтры мястэчка. Бацькі зусім не пагарджалі сынам-мастаком: яны ганарыліся, […]

Яна стала ўдавой у 43 гады. У яе на руках засталіся чацвёра малых дзяцей і даўгі мужа. Большасць маёнткаў знаходзілася ў закладзе. Многія ўладанні пацярпелі пасля Паўночнай вайны. Але яна не стала заломваць рукі ў роспачы. Ганна Кацярына Радзівіл занялася бізнесам – адкрыла шэраг мануфактураў, і вынік аказаўся фантастычны. Радзівілы сталі самым заможным родам краіны, а беларуская гісторыя атрымала слуцкія паясы і легендарнае Налібоцкае шкло. Адной з Радзівілаў стала выпадкова Ганна Кацярына нарадзілася ў Ракаве […]

1856 год. У Вільні навіна: адчыняецца музей старажытнасцяў. Прэса піша пра гэта штодня. Экспанаты дасылаюць з усёй Беларусі і Літвы. Уладзіслаў Сыракомля напісаў на адкрыццё музея верш. Але галоўны герой гэтых дзён – Яўстах Тышкевіч, граф з Лагойску. Гэта ён адкрывае музей. З братоў Тышкевічаў – Яўстаха і Канстанціна – пачалася беларуская археалогія. Кожны меў сваё кола сяброў і навуковых інтарэсаў, свае калекцыі і бібліятэкі. Гэта была здаровая канкурэнцыя. У 1852 годзе браты звярнуліся ў […]

Жыццё Сяргея Пясецкага – гатовая гісторыя для прыгодніцкага фільма. Ён быў шпіёнам і кантрабандыстам у 20-я гады. Атрымаў смяротны прысуд – а потым памілаванне. Як пісьменнік займеў шалёную славу ў Польшчы 30-х гадоў – і ў сучаснай Беларусі. Літаратурную кар’еру Сяргей Пясецкі пачаў у турме. Агулам ён правёў за кратамі 14 гадоў. Зняволенне спрыяла самаадукацыі. Пясецкі размаўляў па-польску, але слаба. Ён вывучыў мову па Бібліі і газетах. Першы раман – “Пяты этап” – напісаў роўна […]

…Падпольны часопіс “Гоман” пачаў выходзіць у Пецярбургу ў 1884 годзе. Гэта была трыбуна беларускай фракцыі “Народнай волі” – таемнай палітычнай арганізацыі. “Гоман” пісаў пра тое, што беларуская нацыя існуе; нагадваў пра даўнюю барацьбу беларусаў з паланізацыяй, пра сялянскія бунты і паўстанні… Адным з заснавальнікаў фракцыі часопіс называў Ігната Грынявіцкага. Выконваючы прысуд “Народнай волі”, 1 сакавіка 1881 года ён забіў імператара Аляксандра ІІ. У кнізе “Прысуд выканаў невядомы” Уладзімір Арлоў пісаў: “…Грынявіцкі марыў, каб “пачаты рух […]

Леў Сапега вырашаў лёс цэлай краіны, хоць і не быў каралём. Як канцлер Вялікага Княства Літоўскага, дый на ранейшых, менш значных пасадах, Сапега клапаціўся пра незалежнасць Княства ў межах Рэчы Паспалітай. І часам гэтыя захады былі вельмі рызыкоўныя… Леў Сапега паходзіў з праваслаўнай сям’і, але фанатыкамі яго бацькі не былі, на вялікую радасць нам усім, так што сямігадовага Леўчыка аддалі ў пратэстанцкую школу. Яна існавала пры двары Мікалая Радзівіла Чорнага ў Нясвіжы і была вядомая […]

Іван Шамякін – адзін з самых папулярных пісьменнікаў за ўсю гісторыю беларускай літаратуры. Агульны тыраж яго кніг перавысіў 25 мільёнаў асобнікаў. Па іх здымалі фільмы, а пяцікніжжа “Трывожнае шчасце” стала айчынным аналагам мыльнай оперы. У той жа час Шамякін быў чалавекам праўладным, сапраўдным савецкім камуністам. Выпуск падрыхтаваны паводле тэксту з часопіса “Наша гісторыя” (№3/2018). На часопіс можна падпісацца або купіць у кіёсках і кнігарнях. Сын лесніка з-пад Добруша, ён быў удзячны савецкай уладзе за ўсе […]

Усяслаў Чарадзей – адзін з першых князёў, пры якім Полацк заявіў пра сябе як пра самастойную дзяржаву. Пакуль Кіеў трансляваў імперскія амбіцыі, Усяслаў стварыў першую на славянскіх тэрыторыях федэрацыю – прычым, абсалютна мірным шляхам. Пры Усяславе хрысціянства уваходзіла ў жыццё палачан – таксама мірна. І ён жа, полацкі князь-чарадзей, збудаваў першы мураваны храм на тэрыторыі Беларусі – Сафійскі сабор. Старажытная быліна “Волх Усяславіч” сцвярджае, што нарадзіўся Усяслаў ад змея. Зразумела, гэта метафара. Змей у паганскай […]

Рагвалод – асоба легендарная. Ніхто не ведае, адкуль ён узяўся, якім ён быў, колькі гадоў пражыў. І ўсё ж ён існаваў насамрэч і паклаў пачатак слаўнай дынастыі полацкіх князёў. Упершыню князь Рагвалод згадваецца ў летапісе “Аповесць мінулых часоў”. І адразу ж – у абставінах трагічных. Дачка Рагвалода Рагнеда прыглянулася наўгародскаму князю Уладзіміру. Той заслаў сватоў, але спазніўся – гэта па-першае. Па-другое, маці ягоная была ключніцай, фактычна, прыслугай, што Рагнедзе ніяк не пасавала. Паводле легенды, дзяўчына […]

Бона Сфорца – міланская прынцэса, польская каралева і літоўская княгіня. У гісторыю Беларусі яна ўвайшла як жанчына дэманічная і ўладная, і ўсё праз няшчасную гісторыю кахання Барбары Радзівіл і Жыгімонта Аўгуста, сына каралевы Боны. Але ці напраўду італьянка была тыранам у спадніцы?.. Гісторыя Боны Сфорца за 5 хвілін: Бона нарадзілася ў Італіі на сконе 15 стагоддзя. Яна была сучасніцай Францыска Скарыны, Міколы Гусоўскага, Леанарда да Вінчы… Больш за тое: менавіта дзякуючы падтрымцы Боны выйшла ў […]