Уладзіслаў Галубок быў чалавекам тэатра. Акцёр, рэжысёр, драматург, дырэктар, піяршчык – ён рабіў усё. Яго Вандроўны тэатр у 1920-яя гады быў самым папулярным у краіне і самым любімым. Праўда, калі ў 1928 годзе Уладзіслаў Галубок атрымаў званне Народнага артыста Беларусі, ён не вельмі ўсцешыўся. “Я заўсёды сярод простых людзей, а яны кажуць: «Народны артыст? Ніякая гэта не заслуга. Вось заслужаны — іншая справа…»”. Самае цікавае пра Уладзіслава Галубка: Пасля смерці бацькі ён стаў галоўным кармільцам […]

ХІХ стагоддзе – залаты час этнографаў і аматараў фальклору. Беларусь з яе дрымучымі лясамі, балотамі і павер’ямі робіцца цэнтрам увагі. Згадайце “Дзікае паляванне караля Стаха”: галоўны герой аповесці – навуковец-фалькларыст. У гэты ж час стварае свае фантастычныя апавяданні Ян Баршчэўскі. Між іншых аматараў сівой даўніны вылучаецца Павел Шпілеўскі. Вось толькі пяць фактаў з яго таямнічай біяграфіі: Ён усё жыццё вывучаў паганскіх багоў і “нячысцікаў” – і пры гэтым быў сынам праваслаўнага святара. Сам Шпілеўскі скончыў […]

Ён паходзіў са старой пачцівай шляхты і быў сапраўдным фанатам свайго роду. “Я паходжу з сям’і бездакорна пачцівай, чым не кожны з паноў графаў і князёў можа пахваліцца.” Ён быў ніякім гаспадаром і ўвесь час прападаў за кнігамі. Служыў офісным планктонам у Нясвіжскай канцылярыі, а калі нуда рабілася невыноснай, збіраў сяброў на паэтычны батл. Ён пахаваў трох маленькіх дачок. Ён ніяк не мог знайсці сваё месца: у горадзе – тлумна, у вёсцы – сумна. Ён […]

Ілля Капіевіч – тыповы ўраджэнец Вялікага Княства Літоўскага, якога лёс звязаў з замежжам. Нарадзіўся пад Ляхавічамі. Трапіў у расійскі палон (ішла Трынаццацігадовая вайна). Быў пастырам у Даніі. Друкаром – у Галандыі і Германіі. Нейкі час жыў з дачкой у Варшаве. Наўрад ці ён перасякаўся з Сімяонам Полацкім, але канва лёсу ў іх падобная: абодва – інтэлектуальныя гастарбайтары. Без полацкага манаха і вандроўнага друкара Пётр І папросту не змог бы прарубіць тое самае вакно ў Еўропу. […]

Адна з найгалоўных падзей 2018 года – Украінская царква атрымала аўтакефалію. Беларусы таксама маглі займець незалежную царкву, але засталіся пры старым. Аднак калі капнуць глыбей, стагоддзе ў пятнаццатае, вы ўбачыце: барацьба за аўтакефалію мела месца, прычым барацьба вельмі актыўная, з інтрыгамі, праклёнамі, сваімі драмамі ды пэўным камізмам сітуацый. Новы герой “Знакамітых беларусаў” Рыгор Цамблак нарадзіўся прыкладна ў 1364 годзе ў Балгарыі, памёр каля 1420-га ў Кіеве, але галоўную справу жыцця звязаў з Вялікім Княствам Літоўскім. […]

Яшчэ за 53 гады да таго, як нарадзіўся Ньют Саламандар, вядомы чараўнік і аўтар кнігі “Фантастычныя звяры і дзе іх шукаць”, беларускі пісьменнік Ян Баршчэўскі выдаў кнігу “Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях”. У 1844 годзе свет даведаўся пра існаванне дэманічнага ката Варгіна, Вужынага Цара, Вадзяніка з русалкамі, Дамавіка, Лесуна, ваўкалакаў і цмокаў, выведзеных з яек, наседжаных чорнымі пеўнямі… Зрэшты, беларусы ведалі гэтых дзіўных істотаў спрадвеку. Ян Баршчэўскі стаў першым, хто звярнуў на іх […]

Пісьменнік, крытык, навуковец, педагог, аўтар амаль сотні кніг – і ўсё гэта адзін чалавек. Алег Антонавіч Лойка. У 1953 годзе ён сканчвае філалагічны факультэт БДУ, а пасля – аспірантуру пры кафедры беларускай літаратуры. З гэтым факультэтам літаратар звязаў усё сваё жыцце. Тут ён абараняе кандыдацкую і доктарскую дысертацыі, працуе выкладчыкам беларускай літаратуры, у 1985 годзе становіцца загадчыкам кафедры, а ў 1991-м – дэканам факультэта. Амаль 25 год Алег Лойка ўзначальваў універсітэцкае літаб’яднанне “Узлёт”. Пачынаючы з […]

1930 год. Па справе “СВБ” пад рэпрэсіі падпалі дзясяткі беларусаў: ад малавядомых інжынераў і выкладчкаў – да народнага паэта Янкі Купалы. “СВБ” – так званы “Саюз вызвалення Беларусі”, міфічная арганізацыя, за прыналежнасць да якой НКУС саджаў, высылаў, знішчаў беларускую інтэлігенцыю. У лік ахвяраў патрапіў Максім Гарэцкі. Ён быў мультыінструменталістам. Меў не толькі літаратурны, але музычны і матэматычны таленты. Што да літаратуры, Максім Гарэцкі выступаў як аўтар мастацкіх тэкстаў, як літаратурны крытык і гісторык, як лексікограф, […]

Яны пазнаёміліся ўвесну 1861 года. Каліноўскаму – дваццаць тры, Марыі – дзевятнаццаць. Ён толькі скончыў Пецярбургскі ўніверсітэт і шукае ў Вільні працу. Яна – выпускніца прыватнага віленскага пансіёна, ведае некалькі змежных моваў, цікавіцца гісторыяй, літаратурай – і новымі ідэямі пра справядлівае грамадства, вядома. У дом Ямантаў Каліноўскага прывёў брат Марыі Юзаф: юнакі пасябравалі на глебе ідэалагічнай. Пазней Юзаф далучыцца да паўстання, якое разбурыць шчаслівую будучыню не толькі Марыі і Канстанціна, але цэлага пакалення. Іх жыццё […]

Рупар свабоды, аўтар аднаго верша ці літаратурная містыфікацыя? Паўлюк Багрым жыў у ХІХ стагоддзі. Паходзіў з сям’і каваля. Да гэтай прафесіі ён звярнуўся і сам. Але перад тым пісаў антыфеадальныя вершы, праходзіў па следстве царскіх уладаў за распаўсюд верша Яна Баршчэўскага, даў распіску, што ніколі публічна чытаць не будзе, парушыў гэтае правіла – і адправіўся ў рэкруты. Ад творчасці Багрыма сёння засталіся толькі два артэфакты: верш “Зайграй, зайграй хлопча малы…” і жырандоля ў касцёле вёскі […]