Леў Сапега вырашаў лёс цэлай краіны, хоць і не быў каралём. Як канцлер Вялікага Княства Літоўскага, дый на ранейшых, менш значных пасадах, Сапега клапаціўся пра незалежнасць Княства ў межах Рэчы Паспалітай. І часам гэтыя захады былі вельмі рызыкоўныя… Леў Сапега паходзіў з праваслаўнай сям’і, але фанатыкамі яго бацькі не былі, на вялікую радасць нам усім, так што сямігадовага Леўчыка аддалі ў пратэстанцкую школу. Яна існавала пры двары Мікалая Радзівіла Чорнага ў Нясвіжы і была вядомая […]

Іван Шамякін – адзін з самых папулярных пісьменнікаў за ўсю гісторыю беларускай літаратуры. Агульны тыраж яго кніг перавысіў 25 мільёнаў асобнікаў. Па іх здымалі фільмы, а пяцікніжжа “Трывожнае шчасце” стала айчынным аналагам мыльнай оперы. У той жа час Шамякін быў чалавекам праўладным, сапраўдным савецкім камуністам. Выпуск падрыхтаваны паводле тэксту з часопіса “Наша гісторыя” (№3/2018). На часопіс можна падпісацца або купіць у кіёсках і кнігарнях. Сын лесніка з-пад Добруша, ён быў удзячны савецкай уладзе за ўсе […]

Усяслаў Чарадзей – адзін з першых князёў, пры якім Полацк заявіў пра сябе як пра самастойную дзяржаву. Пакуль Кіеў трансляваў імперскія амбіцыі, Усяслаў стварыў першую на славянскіх тэрыторыях федэрацыю – прычым, абсалютна мірным шляхам. Пры Усяславе хрысціянства уваходзіла ў жыццё палачан – таксама мірна. І ён жа, полацкі князь-чарадзей, збудаваў першы мураваны храм на тэрыторыі Беларусі – Сафійскі сабор. Старажытная быліна “Волх Усяславіч” сцвярджае, што нарадзіўся Усяслаў ад змея. Зразумела, гэта метафара. Змей у паганскай […]

Рагвалод – асоба легендарная. Ніхто не ведае, адкуль ён узяўся, якім ён быў, колькі гадоў пражыў. І ўсё ж ён існаваў насамрэч і паклаў пачатак слаўнай дынастыі полацкіх князёў. Упершыню князь Рагвалод згадваецца ў летапісе “Аповесць мінулых часоў”. І адразу ж – у абставінах трагічных. Дачка Рагвалода Рагнеда прыглянулася наўгародскаму князю Уладзіміру. Той заслаў сватоў, але спазніўся – гэта па-першае. Па-другое, маці ягоная была ключніцай, фактычна, прыслугай, што Рагнедзе ніяк не пасавала. Паводле легенды, дзяўчына […]

Бона Сфорца – міланская прынцэса, польская каралева і літоўская княгіня. У гісторыю Беларусі яна ўвайшла як жанчына дэманічная і ўладная, і ўсё праз няшчасную гісторыю кахання Барбары Радзівіл і Жыгімонта Аўгуста, сына каралевы Боны. Але ці напраўду італьянка была тыранам у спадніцы?.. Гісторыя Боны Сфорца за 5 хвілін: Бона нарадзілася ў Італіі на сконе 15 стагоддзя. Яна была сучасніцай Францыска Скарыны, Міколы Гусоўскага, Леанарда да Вінчы… Больш за тое: менавіта дзякуючы падтрымцы Боны выйшла ў […]

Пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС людзі заставаліся ў няведанні. Улады хавалі праўду: “не хочам разводзіць паніку”. Але быў адзін чалавек, які насуперак усяму збіраў інфармацыю, грукаўся ў высокія кабінеты… Алесь Адамовіч адным з першых узняў у літаратуры тэму Чарнобыльскай катастрофы і яе рэальных маштабаў. Іншай вялікай тэмай Адамовіча была вайна. Яго “Карнікі” і “Хатынская аповесць” сталі асновай для фільма “Ідзі і глядзі” Элема Клімава (1985). Па словах рэжысёра, замежнікаў карціна ўражвала настолькі, што падчас сеансаў […]

“Цудоўная і няшчасная каралева, гісторыя жыцця якой больш жаласлівая, чым гісторыя праслаўленых пакутніц Ганны Болейн, Іяганны Грэй альбо Марыі Сцюарт,” – напісаў пра Барбару Радзівіл паэт Уладзіслаў Сыракомля. Барбара жыла ў XVI стагоддзі і паходзіла з магутнага роду Радзівілаў. Ні гэты факт, ні прыгажосць не дапамаглі ёй здабыць так званае “асабістае шчасце”. У 17 гадоў яна выйшла замуж – няўдала: на любімага каня муж звяртаў намнога больш увагі. І ўвогуле памёр, так што ў дваццаць […]

Барыс Кіт пражыў 107 гадоў. Ён стаў адным з самых знакамітых беларусаў сучаснасці, хоць нарадзіўся ў царскай Расіі, у Санкт-Пецярбургу, а спачын знайшоў у Германіі. У Беларусі ён пражыў 26 гадоў. За гэты час зведаў дзве акупацыі – польскую і нямецкую. У любых варунках вучыў дзяцей, і за пяць гадоў узначаліў чатыры навучальныя ўстановы. Пяць разоў Барыса Кіта арыштоўвалі. У 1944 годзе ён прабыў 30 дзён у Глыбоцкай турме, дзе кожную ноч чакаў расстрэлу. У […]

Літаратурная гісторыя Васіля Быкава пачалася з канца 1950-х . “Пазней, калі ўжо стаў аўтарам кніжак, у мяне пыталіся: як і чаму сталася тое? Што хацеў сказаць чалавецтву, якой ісціне яго навучыць? Мабыць – ніякіх ісцін; адразу адчуў, што па натуры я не прапаведнік. Тады для мяне важна было намацаць свой шлях у жыцці, неяк вызначыцца. Мне ішоў 32-гі год, а ў галоўных адносінах – пошуках свайго месца сярод людзей – я быў пачаткоўцам”. Месца сярод […]

Андрэй Тадэвуш Банавентура Касцюшка стаў нацыянальным героем у трох краінах: Беларусі, Польшчы і ЗША. Беларусь і Польшча на той час складалі Рэч Паспалітую, якую паступова раздзіралі на кавалкі суседнія імперыі, Расія і Прусія. Супраць іх Тадэвуш Касцюшка і падняў паўстанне ў 1794 годзе. У Злучаных Штатах Тадэвуш таксама адзначыўся як удзельнік вайны за незалежнасць. У кадэцкім корпусе ён меў мянушку Швед – за гарачы нораў, як у шведскага караля Карла ХІІ. За сем гадоў вайны […]