Ён, як і многія іншыя хлопцы з 1920-х, быў таленавітым юнаком з вёскі. Выявіў літаратурны талент, паверыў у лепшае, падаўся ў сталіцу, тусаваўся ў “Маладняку” – самым вядомым літаб’яднанні таго часу… Ажаніўся. Чакаў першанца. А ў 1936 годзе Скрыгана арыштавалі і выслалі на дзесяць год у Сібір. Прычына – контррэвалюцыйная дзейнасць. Вядома, нічым падобным малады празаік не займаўся. Падпаў пад зачыстку беларускай інтэлігенцыі. Але як ні парадаксальна, Скрыгану пашанцвала. Калі б не той арышт і […]

Саламея Пільштынова-Русецкая – адна з самых знакамітых беларусак. Пры гэтым нельга пэўна сказаць, ці гэта рэальная жанчына, ці прыдуманая. Справа ў тым, што адзінае сведчанне пра яе – гэта кніга “Авантуры майго жыцця”, напісаная быццам бы Саламеяй. Існуе версія, што гэта містыфікацыя. Калі так, “Авантуры…” – несумненная ўдача аўтара. Са старонак кнігі паўстае жанчына смелая да адчайнасці. Яе рана выдалі замуж за немца-лекара, яна пераехала на чужыну, асвоіла медыцыну і завяла ўласную практыку, праз што […]

Вялікі мастак і вялікі настаўнік. Сапраўды, калі вымяраць талент настаўніка дасягненнямі яго вучняў, варта сказаць толькі, што Марк Шагал – вучань Юдаля Пэна. Але мы распавядзем пра самога Юдаля Майсеевіча, майстра псіхалагічнага партрэта, мастака кранальнага і глыбокага. У беларускім мастацтве ХХ стагоддзя Юдаль Пэн азначыўся як першы пэндзаль “яўрэйскага рэнесансу”. Цікава, што работы свае ён не прадаваў, усе яны захоўваліся дома і займалі ўсё месца на сценах, пад самую столь. Жыў мастак вельмі сціпла, з […]

Паэт, якога мы, напрыклад, лічым недаацэненым. Магчыма, цень на непаўторны лірычны талент наклалі факты дзяржаўнай працы Куляшова. Так, у маладосці ён уваходзіў у БелАПП – Беларускую асацыяцыю пралетарскіх пісьменнікаў. Ужо з аднае назвы бачна, што дзейнасць арганізацыі мела большае дачыненне да савецкай ідэалогіі, чым да творчасці. Потым Куляшоў быў дэпутатам, удзельнічаў у рабоце Генаральнай Асамблеі ААН, і амаль дзесяць гадоў быў галоўным рэдактарам студыі “Беларусьфільм”. Калі займаеш высокія пасты, увагу звяртаюць збольшага на цябе самога, […]

Самы гарачы хлопец у беларускай гісторыі: Казімір Семяновіч у свой час быў вядомы на ўсю Еўропу як майстар артылерыі. За паўвека жыцця ён паспеў пабыць збройнікам, ваенным інжынерам, уласна артылерыстам, а яшчэ – ваенным кароннага войска Рэчы Паспалітай. Семяновіч распрацоўваў чарцяжы першых у свеце ракет, так што гэты беларус па праве лічыцца пачынальнікам ракетнай справы. Свае багатыя веды і досвед уклаў у кнігу “Вялікае майстэрства артылерыі”, што выйшла за год да смерці Семяновіча. Аднак у […]

Самы апаэтызаваны паэт Беларусі. Даследчыкі яго вельмі любяць: тут і сіроцтва, якое займела моцны ўплыў на творчасць (маці паэта памерла, калі яму не было і пяці гадоў), і нешчаслівае каханне, і рэфармацыя беларускай паэзіі (Багдановіч перакладаў лепшыя ўзоры заходнееўрапейскай паэзіі, а таксама ўвёў ва ўжытак цвёрдыя формы верша, напрыклад, санэт і рандо). Пры ўсім тым Максім Багдановіч пражыў усяго 25 гадоў. Сваю адзіную кнігу – славуты “Вянок” – паэт правіў да апошняга: пасля смерці Багдановіча […]

Паэт, які пры жыцці выдаў адзіны зборнік вершаў – “Матчын дар”. Тут, трэба думаць, мелася на ўвазе беларуская мова. Тэма для Гаруна асабліва значная: амаль дзесяць гадоў ён правёў у высылцы ў Сібіры, патрапіўшы туды праз рэвалюцыйныя прыгоды маладосці. “Матчын дар” ствараўся яшчэ ў часы высылкі. Кніга мусіла выйсці ў 1914 годзе, але тут зноў не пашанцавала: пачалася Першая сусветная, і выданне адклалі ажно на чатыры гады. Затое пасля Гарун паспеў выдаць кнігу з дзіцячымі […]

Князь Вітаўт – ці не самы знакаміты князь Вялікага Княтсва Літоўскага. Сёння ягонае аблічча можна пабачыць на модных цішотках і ў патрытычных мемах. Вітаўт для беларусаў – сімвал нацыі, супергерой. Найперш ён знакаміты як палкаводзец, які ўзяў перамогу ў Грунвальдскай бітве. Пры Вітаўце Княства пашырыла сваю тэрыторыю “ад мора да мора”, што ў сучаснасці таксама стала нацыянальным мемам. Словам, Вітаўт – той самы гістарычны персанаж, які жывейшы за ўсіх жывых, а гісторыі пра ягоныя цёркі […]

Калі вы аматар падарожжаў, то, верагодна, былі ў Смальянах, што пад Оршай. Найперш яны славяцца руінамі замка Белы Ковель. Але нас гэтая вёска найперш цікавіць праз тое, што тут знайшоў вечны спачын паэт, завадатар філаматаў Тамаш Зан. Родам з Маладзечаншчыны, ён вучыўся ў Вільні, дзе пасябраваў з Адамам Міцкевічам і Янам Чачотам. Разам яны стварылі тое самае таварыства прамяністых, якія сталі пасля філаматамі. Тамаш Зан фактычна быў першым кіраўніком рэвалюцыйных арганізацый на Беларусі і Літве. […]

Кажам “Іван Мележ” – думаем “Людзі на балоце”. Гэта самы знакаміты твор празаіка. Магчыма, таму, што на яго звярнула ўвагу школьная праграма па літаратуры. Дзеля справядлівасці трэба сказаць, што Мележ напісаў і іншыя празаічныя творы: гэта аповесці і апавяданні, якія склалі зборнікі “Гарачы жнівень”, “Блізкае і далёкае”, “У гарах дажджы”, “Што ён за чалавек”. З вялікіх тоўстых кніжак згадаем “Мінскі напрамак” – такі сабе гераічны эпас пра Вялікую Айчынную, які сёння ацэньваюць неадназнача. Што да […]